Bir önceki yazımızda sağlık kurumlarında maliyet analizi temelleri yazı serimiz de maliyet sınıflandırma konularından “Girdilere Göre Sınıflandırma” konusunu ele almıştık. Bu yazımızda ise sınıflandırmanın ikinci türü olan “Fonksiyon/Faaliyete göre sınıflandırma” konusunu ele alacağım.

İşletme de sorumluluğumuz altında bulunan finansmanı nasıl harcadığımızı bilmek ve kontrol ettiğimiz bütçenin amaca uygun biçimde harcandığından emin olmamız gerekir. Dolayısıyla; harcamalarımız bütçeyi aşmaya başladığında ek kaynaklar arama ihtiyacı doğacaktır. Bu ek kaynaklar, zaman kaybı gibi bir sürece yol açabilir. Bu da sorumluluğumuz altındaki yönetimin etkililiğini ciddi derece de tehlikeye sokacaktır.

Fonksiyon/Faaliyete Göre Sınıflandırma

Bu tür sınıflandırmada girdileri işletme fonksiyonlarına göre sınıflandırılmasıdır. Yani giderlerin işletme fonksiyonları ile veya oluşturduğu yerlerle olan ilgileridir.Genel anlamda bir mega işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için aşağıdaki fonksiyonları yerine getirmesi gerekir.

Bunlar;

• Tedarik Giderleri

Satın alınan varlık ve hizmet/malzemelerin alımı için yapılan giderlerin yer aldığı gruptur. Bu gruptaki giderler genellikle harcama şeklinde ortaya çıkan giderlerdir. Genel anlamda satın alınan mal ve hizmetin alış maliyetini oluşturur.

Satın alınan varlık ve hizmetler/malzemeler hangi fonksiyonun yerine getirilmesinde kullanılarak tüketilmiş ise o fonksiyonun giderleri arasında yer alır.

Her bir varlık ve hizmet/malzeme için bir masraf merkezi oluşturularak; kullanıldığı yere göre o masraf merkezine işlenmiş olur.

Örneğin; Kardiyoloji Özellikli Malzemelerinden olan Resolute Integrity Zotarolimus Salan Koroner Stent Sistemi adlı malzeme Eğer Kardiyoloji kliniğinde yatan bir hastaya kullanılırsa Masraf Merkezi olarak Kardiyoloji Kliniğine işlenmiş olur. Ve bu kliniğe maliyet oluşturur.

Eğer aynı malzeme Anestezi ve Reanimasyon Kliniğinde yatmakta olan hastaya kullanılırsa Masraf Merkezi olarak Anestezi ve Reanimasyon Kliğinine işlenmiş olur ve bu kliniğe maliyet oluşturur.

Örnekler çoğaltılabilir.

• Üretim Giderleri

İşletmenin ana faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmetlerin üretimini sağlamak amacıyla tüketilen varlıkların maddi/parasal karşılığıdır.
Sağlık hizmeti veya malını üretenler için üretilen hizmetin ya da ürünün maliyeti, söz konusu ürün veya hizmet için yapılan harcamaların tamamıdır.

Bu giderler; malzeme giderleri, personel/işçilik giderleri, genel üretim giderleri şeklindedir.

Üretilen sağlık hizmetinin baş aktörleri olan doktor, personel, tıbbi cihaz ve diğer malzemeler gibi girdiler üretim faktörlerinin toplamı reel maliyeti oluşturduğundan ve genellikle sağlık kurumlarında en büyük maliyet kalemleri olduğundan maliyeti oluşturan bu kalemlerin öngörülmesi oldukça elzemdir.

Birçok durumda, sağlık hizmetinin üretilmesinden sunulmasına kadar ki faaliyetlerde doğrudan rol alan personelle (Hemşire, Hasta Bakıcı, Eğitmen vb.) hem de sağlık kurumu içindeki diğer destek personelle (İdari Birim Yöneticileri, Temizlik Personelleri, Veri Giriş Personelleri, Şoförler, Güvenlik personelleri vb.) yakından ilgilenilmesi gerekir.

Bu anlamda bir sağlık kurumu için esas üretim merkezleri; hastanelerin muayene, tanı ve tedavi hizmetlerinin sunulduğu merkezlerdir.

• Ayaktan ve Yatan hastaların hizmet aldığı poliklinik ve servisler
• Laboratuvarlar
• Radyoloji üniteleri

Vb. bu merkezlere örnek verilebilir.

Üretilen sağlık hizmeti arttıkça maliyet aynı oranda arttığında Sağlık kurumu bu maliyetleri azaltmanın yollarını aramak mecburiyetinde kalır. Çünkü sağlık işletmeleri yüksek ortalama maliyet ile sürdürebilirliğini devam ettirmeleri çok zordur. Bu anlamda Ölçek Ekonomisi ile sağlık işletmeleri büyük miktardaki çıktılar ile ortalama maliyetleri düşürebilirler.

• Araştırma ve Geliştirme (AR-GE) Giderleri

Sağlık İşletmesinin evrensel standartlardaki sağlık hizmeti anlayışını misafirlerine/hastalarına sunabilmesi ve teknolojideki değişimlerden yararlanarak yenilikçi kaliteli bir sağlık hizmeti için hizmetler ve süreçlerle ilgili fikirlerin üretilmesi ve uygulanması, uygulama geliştirme, teknoloji odaklı cihazlara yapılan yatırımlar ve bakımları gibi katlanılan maliyetleri oluşturur.

           Haberleşme ve İletişim           
           Dışardan alınan teknoloji desteği
           Uygulama destek ve geliştirme
           Bakım ve Onarım

AR-GE maliyetleri çerçevesinde oluşan gider kalemleridir.

• Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri

İşletmenin aslında gider oluşurken gelir kalemlerinin oluşmasına en önemli katkı yapan kalemidir denilebilir. Sağlık işletmesinin misafirlerine/hastalarına (Ayrıcalıklı Dış Sosyal paydaş) taleple uyumlu bir hizmet sunabilmesi açısından ürettiği stratejilerin bu misafirlere ulaşmasını sağlamak amacıyla katlandığı maliyetler bu gruba dahil olur.

Örneğin, Sağlık İşletmesinin reklam giderleri, yurtiçi ve yurtdışı seyahat giderleri, pazarlama personelleri maaşları, komisyonlar, nakliye giderleri, pazarlama kırtasiye vb. satış maliyetlerini oluşturan kalemlere örnek verilebilir.

• Genel Yönetim Giderleri

Sağlık İşletmelerinde üretim ve satış faaliyetleri dışında kalan ve işletmenin sürdürebilirliğini sağlayabilmesi açısından yapmış olduğu faaliyetlerden kaynaklanan her türlü maliyet bu gruba dahil olur.

• Finansman Giderleri

Sağlık İşletmesine fon sağlanabilmesi için katlanılan maliyetler bu gruba dahil olur.
Örneğin; Faiz ve komisyon giderleri, hisse senedi ve tahvil ihraç giderleri bu finansman giderlerini oluşturur.

Bu anlamda,

Eğer bütçeniz fonksiyonlarına (faaliyetlerine) göre bölümlendiyse her fonksiyonel bütçeyi benzer şekilde inceleyerek gelecek yıl için durumu iyileştirmeye çalışmak zorunda kalacağınız ve nereye yoğunlaşmanız gerektiğine kanaat getirmeniz açısından faaliyetlerine göre ayrılmış bütçe kümelerini inceleyerek karar vermeniz ve bu doğrultuda maliyetleri düşürerek tasarruf sağlayabilirsiniz. Oluşan tasarruf neticesinde, ürettiğiniz hizmetin kalitesinden ödün vermemeniz en önemli unsurdur.

Bütçelenen harcamalarınız ile gerçekleşen harcamalarınız arasındaki fark çok fazla olduğunda bunun nedenlerini yorumlayarak ve sebepleri araştırarak sorunun nerelerden kaynaklandığını tespit etmek mümkündür. Bunun için atılacak birçok adım mevcuttur. Yazımızın konusu olmadığı için bu adımlara değinmeyeceğim. Ama başka yazımızın konusu olarak ayrıca ele alacağım.

Faydalı olması temennisiyle
Saygılarımla
Bil.Müh.Muhammed ÖNAL

www.muhammedonal.com