Bir önceki yazımızda sağlık kurumlarında maliyet analizi temelleri yazı serimizde Mega işletmelerde/sağlık kurumlarında maliyet analizi ve hizmet-ürün üretim modellerinin olmaması durumunda karşılaşacakları sorunları ve yine bu mega işletmelerde/sağlık kurumlarında değişim metotları, maliyet sınıflandırma konularına değinmiştik.

Eğitim kalemi birçok işletme de Cari Maliyet olarak ele alınsa da, eğer eğitim tekrarlamayan bir kalem ise, “Yatırım Maliyeti” olarak ele alınmalıdır. Ama tekrarlayan yani kısa süreli hizmet içi eğitim gibi bir eğitimden bahsediyorsak Cari Maliyet olarak alınmalıdır.

Bu yazımızda ise; maliyet sınıflandırma öğelerine değinerek örnekler bağlamında açıklamaya çalışacağız.

Girdilere Göre Sınıflandırma

İşletmeler maliyet analizi yaparken önceliği sınıflandırma esasına yer vermeleri gerektiğini vurgulamıştık. Sınıflandırma bizlere, planlanan programın maliyetlerini öngörmemizi sağlar.

Sınıflandırma türlerimiz ise;

1.Girdilere göre sınıflandırma

2.Fonksiyon/faaliyete göre sınıflandırma

3.Düzeye göre sınıflandırma

4.Kaynağa göre sınıflandırma

5.Para birimine göre sınıflandırma

Olmak üzere belirtmiştik. Şimdi bu sınıflandırma türlerini açarak konuya açıklık getirmeye çalışalım.

1-Maliyetlerin Girdilere Göre Sınıflandırılması

Bu tür sınıflandırmada girdileri birbirine benzer özellikte olan öğelerin gruplandırılmasıdır. Örneğin; ulaşım araçları, personel, doktor, malzeme, kırtasiye vb.

Yukarıda bahsedildiği gibi gruplandırılan bu öğeler bir işletme/sağlık kurumuna yönetilebilir esnekliği sağlar. Burada bu tür bir gruplandırma ile işletme/sağlık kurumu kaynakları iki gruba ayırır.

• Yatırım Maliyetleri (Sermaye maliyetleri)
• Cari Maliyetler

Cari Maliyetler; Genellikle bir yıl içinde kullanılacak ve düzenli aralıklarla satın alınan unsurlar Cari maliyetleri oluşturur.

Yatırım Maliyetleri; Bina, ulaşım aracı, ve ekipman gibi bir yıldan uzun ömürlü unsurlar ise Yatırım maliyetlerini oluşturur.

Bu maliyet kalemlerini oluşturan öğeleri de farklı sınıflara ayırarak karmaşıklığı giderebiliriz. Örneğin; Personel Sınıfını kullanırken bu sınıfa dâhil olanlar bir sağlık kurumunda;

• Sağlık Personelleri
• İdari Personeller
• Taşeron Personeller

Şeklinde gruplayarak sınıflandırmamızı kolaylaştırabilmemiz mümkündür. Daha da grupları net şekilde tanımlamak içinse belirtilen bu gruplandırmayı da alt bölümlere ayırabiliriz.

Örneğin; Sağlık Personelleri için;

• Hemşireler
• Teknisyenler
• Diğer Yardımcı Sağlık personelleri
• Biyomedikal
• Eczane

Şeklinde ayırabilirken,

İdari Personeller için;

• Otelcilik ve Destek Hizmetleri
• Misafir/Hasta Hizmetleri (Hasta Kayıt-Kabul, Hasta Yatış-Çıkış vb.)
• Misafir/Hasta Hakları
• Teknik Hizmetler
• Bilgi Sistemleri
• Faturalandırma
• Fiyatlandırma
• İnsan Kaynakları
• Satınalma
• Kalite
• Mali İşler

Gibi gruplara ayrılabilir.

NOT: Bazı organizasyonlarda (sağlık kurumları organizasyonlarında),hiyerarşik olarak Başhekime bağlı birimler ve Başhekim yardımcısına (mesul müdür) bağlı birimler mevcut olabilir.

Örneğin; gruplandırmayı daha etkili organize etmek amacıyla;

• Kalite
• Hasta Hakları
• Biyomedikal
• Arşiv

Gibi birimler idari birim olmasına karşın, doğrudan misafir/hasta veya kuruma değen birimler olduğundan kimseler tarafından manipüle edilmemesi amacıyla Mesul Müdüre bağlı olarak gruplandırılarak organize edilebilir.

Konumuz bir işletmenin organizasyon şeması olmadığından konuyu fazla saptırmadan, yukarıda anlatmak istediğimiz mevzu, girdilere göre sınıflandırma yaparken sınıflandırma kanallarımızı genişleterek çeşitli alt öğelere/bölümlere gruplandırmamız daha etkili olacaktır.

Şöyle ki; Örneğimizde de verdiğimiz üzere Personel kaleminde maliyetlerimizi ölçmek ve öngörü yapabilmek için bu kalem altında maliyet oluşturacak kalemlerimizi de belirlemek mümkündür.

Bu kalemlerimiz kurum kültürüne göre değişkenlik gösterebildiği gibi benzer bir tanımlamayla aşağıdaki gibi özetlenebilir;

Bir Sağlık Kurumu referans olarak alındığında aşağıdaki örnek çizelgede Cari Faaliyet Maliyetlerini oluşturan listemizi inceleyebilirsiniz.Bu şekilde bir alt gruplama işlemi işletme olarak Personel kalemini oluşturan tüm alt bölümleri detaylandırarak maliyetlerimizi ve giderlerimizi gelecekte ön görme açısından kolaylık sağlayacaktır.

1. Personel
2. Doktorlar
3. Malzeme (Özellikli Malzeme + Ticari İlaç Gideri)
4. Dışardan Alınan Hizmetler
5. Kira Giderleri
6. Diğer Tüm Giderler

Kalemlerini gösterebiliriz.

Diğer Tüm Giderler kaleminin alt bölümleri ise;

1. Elektrik, Gaz, Su, Yakıt
2. Haberleşme ve İletişim
3. Bakım - Onarım
4. Danışmanlık
5. Eğitim
6. Konaklama ve Seyehat
7. Sigorta
8. SGK ve Diğer Cezalar
9. Diğer Çeşitli Giderler

Şeklinde kalemler oluşturularak bu kalemlere ait alt bölümlere göre gruplandırma yapılabilir.

Aynı şekilde Yatırım Maliyetlerini ise;

CAPEX (CAPital EXpenditure) dediğimiz yatırım harcamaları oluşturur. Yatırım yapılacak programın finansal modellemesinde gerekli tahmini maliyetini veren tutarlardır.

CAPEX kalemlerini genellikle Teknoloji, Makine, danışmanlık gibi bir çok kalemler oluşturabilir. Ve genellikle sabit varlıklar üzerinde yapılacak harcamaları gösteren bir yıllık plan olarak hesaplanır.

1. Ulaşım Araçları
2. Ekipmanlar
3. Bina
4. Eğitim (tekrarlamayan)

Gibi ihtiyaca yönelik gruplandırmalar yaparak bunları da alt bölümlere gruplamak mümkündür. Yukarıda bahsettiğimiz gibi, Ekipmanlar; teknoloji, makina gibi birçok alt bölümlere gruplanabilir.

NOT: Eğitim kalemi birçok işletme de Cari Maliyet olarak ele alınsa da, eğer eğitim tekrarlamayan bir kalem ise, Yatırım Maliyeti olarak ele alınmalıdır. Ama tekrarlayan yani kısa süreli hizmet içi eğitim gibi bir eğitimden bahsediyorsak Cari Maliyet olarak alınmalıdır.

Diğer sınıflandırma türlerimize de sonraki yazılarımızda kaldığımız yerden devam edeceğiz.

Faydalı olması temennisiyle

Saygılarımla
Bil.Müh.Muhammed ÖNAL